چشمان شما دریچه ای به سوی این جهان است بنابراین باید مراقب این بخش از حساس ترین بخش بدنتان باشید؛ اگر از لنز استفاده می‌کنید احتمالا سوالات بسیاری درباره لنز، نگهداری و عوارض ناشی از آن و... دارید. در این مطلب دکتر سید محمد میرآفتاب، فوق‌تخصص قرنیه چشم هر آنچه نیاز دارید که درباره لنز بدانید را به شما می‌گوید.
بهترین فردی که می‌تواند خرابی لنز را تشخیص دهد، پزشک است به همین دلیل فرد باید همیشه تحت‌نظر پزشکی باشد که لنز را برای او تجویز می‌کند. پزشک چشم را با لنز از پشت میکروسکوپ نگاه می‌کند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگی، خراش و خوردگی ندارد، رسوبات روی آن کم است و... در حالی که خود فرد به تنهایی نمی‌تواند این موارد را چک کند. علاوه‌بر این‌ها بلندترین مدتی که می‌توان از یک لنز استفاده کرد یک‌سال است (البته اگر زمان کمتری روی آن درج شده، باید کمتر استفاده شود.)
در آستیگماتیسم شدید لنز نرم مناسب نیست
لنزها را به 2 دسته کلی نرم و سخت تقسیم می‌کنند؛ لنزهای نرم تحمل‌شان آسان‌تر است، بزرگ‌تر هستند و معمولا برای اصلاح نزدیک‌بینی یا دوربینی تجویز می‌شوند اما اگر چشمان فردی آستیگماتیسم شدیدی داشته‌باشد این لنزها چندان برای او قابل استفاده نیست مگر این‌که از یکسری لنزهای سفارشی استفاده کند. این لنزها برای هر فرد براساس نمره چشم و آستیگماتیسم آن تجویز می‌شود.
این روزها لنزهای نرم بیشتر استفاده می‌شوند چون استفاده از آن‌ها بسیار راحت و احتمال ایجاد عوارض آن‌ها کمتر است به خصوص نسل‌های جدید این نوع لنز که از سیلیکون هیدروژن هستند و اکسیژن می‌تواند به راحتی در آن‌ها نفوذ کند و در نتیجه فرد می‌تواند مدت زمان طولانی‌تری از آن‌ها استفاده کند.
لنزهای سخت بیشتر به کسانی توصیه می‌شود که با عینک دید خوبی را پیدا نمی‌کنند مثل افرادی که قرنیه‌شان نامنظمی‌هایی مثل قوز قرنیه دارد، در این حالت لنز نامنظمی‌های قرنیه را می‌پوشاند و فرد دید بهتری را پیدا می‌کند. لنزهای سخت نیز این روزها بسیار متفاوت از لنزهای قدیمی هستند، به این معنا که قابلیت نفوذپذیری اکسیژن در آن‌ها بیشتر است. یک نوع دیگر از لنزها، لنزهای هیبریدی هستند که ترکیبی از لنزهای نرم و سخت هستند. مرکزشان لنز سخت است تا نامنظمی‌های قرنیه را بپوشاند و اطراف‌شان نرم است تا تحمل آن‌ها برای فرد آسان‌تر باشد.
لنز آسیب‌دیده را دور بیندازید
بهترین فردی که می‌تواند خرابی لنز را تشخیص دهد، پزشک است به همین دلیل فرد باید همیشه تحت‌نظر پزشکی باشد که لنز را برای او تجویز می‌کند. پزشک چشم را با لنز از پشت میکروسکوپ نگاه می‌کند تا مطمئن شود لنز سالم است، پارگی، خراش و خوردگی ندارد، رسوبات روی آن کم است و... در حالی که خود فرد به تنهایی نمی‌تواند این موارد را چک کند. علاوه‌بر این‌ها بلندترین مدتی که می‌توان از یک لنز استفاده کرد یک‌سال است (البته اگر زمان کمتری روی آن درج شده، باید کمتر استفاده شود.)گاهی هم ناخن بلند بعضی از خانم‌ها ممکن است کمی خراش یا پارگی روی لنز ایجاد کند، در این صورت حتما باید لنز را دور انداخت چون همان پارگی ضمن این‌که تحمل لنز را سخت می‌کند می‌تواند روی قرنیه خراش ایجاد کند و همان خراش دردسر بیافریند.اگر هم وقتی لنز را در چشم می‌گذارید و احساس می‌کنید که جسمی خارجی در چشم دارید و این اتفاق مرتب تکرار می‌شود، حتما لنز شما مشکل دارد.
همیشه احتمال عفونت چشم هست
هستند کسانی که بنا به ادعای خودشان کاملا بهداشت لنز را رعایت می‌کنند ولی باز به عفونت‌های چشمی دچار می‌شوند. برای کسانی که از لنز استفاده می‌کنند همیشه احتمال عفونت وجود دارد. چون لنز یک جسم خارجی است که روی قرنیه قرار می‌گیرد، ممکن است روی قرنیه خراش ایجاد کند و... به‌همین دلیل کسانی که از لنز استفاده می‌کنند باید علاوه براین‌که هرشب لنزشان را ضدعفونی می‌کنند، هنگام خواب آن را در بیاورند، همچنین به عمق و مدت زمان استفاده از لنز نیز توجه کنند، معمولا هر لنز را بیشتر از یک‌سال نمی‌توان استفاده کرد هرچند مدت زمان بیشتری روی آن درج شده باشد، البته لنزهای 6 ماهه، 3 ماهه و یک‌بار مصرف نیز وجود دارد که چون فرد مدت زمان کوتاه‌تری از آن‌ها استفاده می‌کند عارضه کمتری نیز ایجاد می‌کنند. هرچقدر از یک لنز مدت زمان طولانی‌تر و به‌طورمرتب‌تری استفاده شود احتمال نشستن رسوب روی آن بیشتر می‌شود و همین رسوب می‌تواند به یک کانون تبدیل شود که میکروب روی آن سوار شود. در واقع علاوه بر رسوبات خارجی درون خود چشم نیز رسوباتی وجود دارد که روی لنز می‌نشیند. بعضی‌ها هم هستند که لنزهای یک‌بار مصرف را چندبار مصرف می‌کنند که این می‌تواند شانس ایجاد عوارض را بیشتر کند.
هنگام خواب لنز نگذارید
اصولا وقتی لنز روی چشم قرار می‌گیرد اکسیژن از طریق اشک تامین می‌شود، وقتی فرد می‌خوابد چون پلک بسته است تبادل اکسیژن اشک با محیط کم می‌شود و در نتیجه اکسیژنی وجود نخواهد داشت که از لنز عبور کند و به قرنیه برسد بنابراین قرنیه دچار کمبود اکسیژن می‌شود، حتی اگر لنز قابلیت نفوذپذیری بالایی برای اکسیژن داشته باشد، وقتی اکسیژنی در فضای چشم وجود ندارد، هیچ تفاوتی نمی‌کند. علاوه بر این‌ها ریسک عفونت با استفاده طولانی‌مدت از لنز بالا می‌رود. در واقع این‌گونه نیست که خوابیدن با لنز حتما مشکل ایجاد می‌کند ممکن است فردی چند شب هم با لنز بخوابد و اتفاقی نیفتد ولی یک‌دفعه دچار مشکل شود.
هر فردی باید با توجه به ویژگی‌های چشم خود لنز بخرد، علاوه بر نمره عینک و چشم، انحنا و شرایط سطح قرنیه نیز باید در انتخاب نوع لنز یا انحنای لنز در نظر گرفته شوند تا میزان ایجاد عوارض به حداقل برسد به همین دلیل حتما باید تجویز لنز توسط یک چشم پزشک صورت بگیرد.
در محیط‌های پر گردو غبار لنز نگذارید
مهم‌ترین عوارض ناشی از لنز ایجاد عفونت است تا جایی که می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به دید فرد بزند؛ بهترین راه این است که از به وجود آمدن این عارضه پیشگیری کنید. اولین توصیه این است، کسانی که از لنز استفاده می‌کنند، معاینات دوره‌ای داشته باشند، معمولا باید بین هر 3 تا 6 ماه به یک متخصص چشم مراجعه کنند تا هم چشم‌ها معاینه شوند و هم لنز چک شود تا رسوبات و آلودگی‌های روی آن توسط پزشک کنترل شده و درصورت لزوم لنز تعویض شود.
دومین راهکار برای پیشگیری از عفونت‌های چشمی رعایت بهداشت لنز است، این که چگونه از لنز استفاده شود، چگونه ضدعفونی شود و...همچنین بعضی از محیط‌ها هستند که احتمال آلودگی در آن‌ها بیشتر است مثل استخر، سونا و... چون یکسری از میکروب‌ها در آب استخر یا آب شهری وجود دارند که برای یک فرد عادی مشکلی را ایجاد نمی‌کنند، ولی کافی است استفاده از لنز خراش کوچکی را روی قرنیه ایجاد کرده باشد، در نتیجه میکروب‌ها به چشم نفوذ و فرد را بیمار می‌کنند. این عارضه درمان طولانی دارد و ممکن است تا مدت‌ها فرد درگیر شود.
اگر در محیط‌های پر گردوخاک زیاد رفت‌وآمد می‌کنید بهتر است کمتر لنز در چشم‌های‌تان بگذارید یا حداقل از یک عینک محافظت‌کننده استفاده کنید تا مشکل کمتری برای‌تان ایجاد شود.
زمانی که باید به پزشک مراجعه کنید
اگر چشم دچار قرمزی، تاری دید و درد شد یا احساس وجود جسم خارجی در آن به وجود آمد، باید بلافاصله لنز را درآورده و چند ساعتی استراحت کند و از قطره‌های مرطوب‌کننده مثل اشک مصنوعی استفاده شود تا بهبود یابد. ممکن است یک خراش جزئی یا تحریک چشمی باعث به وجود آمدن این عوارض شده باشد و با استفاده نکردن از لنز رفع شود اما اگر این علائم یعنی درد، تاری دید و... شدت پیدا کرد و بعد از چند ساعت در آوردن لنز بهبود پیدا نکرد باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
اگر چشم‌های‌تان خیلی ضعیف است از لنز استفاده کنید
اول از همه کسانی که نامنظمی‌های قرنیه آن‌ها به شکلی است که دیگر عینک جوابگوی آن‌ها نیست باید از لنز استفاده کنند، مثلا ما همیشه به کسانی که مبتلا به قوز قرنیه هستند توصیه می‌کنیم تا جایی که می‌توانند از لنز استفاده کنند. دوم کسانی که نزدیک‌بینی یا دوربینی شدیدی دارند؛ معمولا شیشه عینک این افراد بسیار ضخیم می‌شود و در نتیجه ممکن است ظاهر ناخوشایندی پیدا کنند، در این حالت پیشنهاد می‌کنیم از لنز استفاده کنند، علاوه‌براین چون نمره چشم آن‌ها بالاست با عینک دید آن‌ها محدود می‌شود و فقط مرکز عینک است که دید خوبی به آن‌ها می‌دهد ولی لنز می‌تواند به آن‌ها دید بهتری بدهد.
لنزهای طولانی مدت را شب‌ها دربیاورید
یکی از لنزهایی که این روزها بسیار تبلیغ می‌شود لنزهایی هستند که می‌توان برای مدت زمان طولانی از آن‌ها استفاده کرد، چون قابلیت بالایی برای عبور اکسیژن دارند و گفته می‌شود می‌توان حتی یک هفته تا یک ماه به‌طور دائم آن‌ها را در چشم گذاشت؛ از یک جهت این حرف درست است برای این‌که این لنزها قابلیت نفوذپذیری زیادی برای اکسیژن دارند بنابراین قرنیه آسیب نمی‌بیند ولی از طرف دیگر همه کسانی که از این نوع لنز استفاده می‌کنند باید بدانند هرچقدر مدت زمان طولانی‌تری این نوع لنز را در چشم بگذارند احتمال ابتلا به عفونت بیشتر می‌شود. به‌همین دلیل به همه افرادی که از این نوع لنز استفاده می‌کنند توصیه می‌شود شب با لنز نخوابند و هر شب لنز را دربیاورند.
گرفتن لنز در آرایشگاه‌ها ممنوع!
گاهی در آرایشگاه‌ها لنزهای رنگی را به‌طور اشتراکی استفاده می‌کنند و به مشتری‌ها قرض می‌دهند، این کار بسیار پرخطری است چون اولا معلوم نیست بهداشت آن لنز چگونه بوده است و آیا ضدعفونی و استریل شده یا نه؟ معلوم نیست تا به حال برای چند نفر استفاده شده؟ یا... حتی ممکن است آن لنز یک‌بار مصرف باشد و شما ندانید و در نتیجه خیلی این کار خطرناک است.حتی اگر دوست‌تان لنزی دارد و شما فکر می‌کنید بهداشت لنز به درستی رعایت شده، باز هم نباید از آن لنز قرضی استفاده کنید، چون نمی‌توانید مطمئن باشید که ماده ضدعفونی‌کننده شما تمام میکروب‌ها و ویروس‌ها را کشته‌است. مثلا ممکن است دوست شما مبتلا به بیماری هپاتیت مزمن باشد یعنی ویروس هپاتیت در بدنش است که ضدعفونی‌کننده‌ها آن را از بین نمی‌برند، در واقع ممکن است در بدن هر فردی آنقدر بیماری و ویروس‌های ناشناخته وجود داشته باشد که با ضدعفونی کننده‌ها از بین نروند و در نتیجه با قرض گرفتن لنز از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. این بیماری‌ها به راحتی قابل تشخیص نیستند یا ممکن است فرد فقط ناقل بیماری باشد.
استفاده از لنز سن ندارد
استفاده از لنز محدوده سنی خاصی ندارد حتی نوزادانی هستند که به خاطر آب مروارید مادرزادی باید از لنز استفاده کنند و ما در باید کار گذاشتن و برداشتن لنز را انجام دهد اما در موارد غیرضروری یعنی زمانی که لنز تنها به‌عنوان جایگزین عینک در نظر گرفته می‌شود، مهم‌ترین شرط استفاده از لنز این است که شخص بتواند بهداشت کامل را رعایت کند و بداند که چگونه باید از لنز مراقبت کرد.
در فضاهای آلوده از یک عینک محافظت‌کننده استفاده کنید تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجی با چشم کمتر شود ولی باید بدانید لزوما آلودگی هوا باعث آلودگی چشم نمی‌شود
هنگام آلودگی هوا عینک محافظت کننده بزنید
با قاطعیت نمی‌توان گفت که وقتی هوا آلوده است احتمال ایجاد عفونت چشمی بیشتر می‌شود. وقتی غبار و ذرات معلق در هوا بیشتر است ممکن است، شانس نشستن آن‌ها روی لنز و تحریک چشم بیشتر شود. در این حالت می‌توان توصیه کرد، در فضاهای آلوده از یک عینک محافظت‌کننده استفاده کنند تا برخورد باد و ذرات معلق و اجسام خارجی با چشم کمتر شود ولی لزوما آلودگی هوا باعث آلودگی چشم نمی‌شود.
البته ممکن است فردی خشکی چشم داشته‌باشد و در هوای آلوده چشمش بیشتر تحریک شود و به همین دلیل بهتر است در هوای آلوده کمتر از لنز استفاده کند و این کاملا بستگی به فرد دارد که میزان تحملش چقدر است.
سرم تنها به‌عنوان یک ماده تمیز‌کننده است مثل آبی که ما دست‌مان را با آن می‌شوییم یعنی سرم، لنز را ضدعفونی نمی کند، رسوب‌ها را از روی آن نمی‌شوید بلکه تنها به‌عنوان آب تمیز‌کننده است. برای ضدعفونی کردن حتما باید لنز را در طول شب در آب مخصوص ضدعفونی کردن لنز قرار دهیم تا کاملا پاک شود. این مواد ضدعفونی‌کننده متفاوت هستند بعد از استفاده از بعضی از آن‌ها می‌توان مستقیما لنز را در چشم گذاشت اما بعد از مصرف بعضی از آن‌ها باید لنز را قبل از گذاشتن در چشم با سرم شست‌وشو داد. البته باید توجه کنید که ممکن است هر شرکتی محلول ضدعفونی‌کننده خاصی را برای شست‌وشوی لنز خودش پیشنهاد بدهد و بهتر است در این مواقع توصیه شرکت لنز خریداری شده را به کار گیرید یا از پزشک خود راهنمایی بخواهید.
می‌توان چند بار در روز برای مرطوب کردن فضای چشم از قطره اشک مصنوعی استفاده کرد، البته دقت کنید که قطره‌ای بدون مواد نگهدارنده بخرید.
مارک‌های معتبر سازنده لنز را بشناسید
لنزهای رنگی هم مثل لنزهای طبی همان ریسک‌ها و همان مشکلات را دارند ضمن این‌که چون ممکن است توسط چشم‌پزشک تجویز نشود یا هرجایی تهیه شود می‌تواند مشکلات دیگری را نیز به همراه داشته باشد، نحوه استفاده، رعایت بهداشت و تمیز کردن لنزهای رنگی نیز مثل لنز طبی است. ضمن این‌که معمولا لنزهای طبی را از شرکت‌های معتبر و با قیمت نسبت گران‌تری خریداری می‌شود ولی ممکن است روی لنزهای رنگی چنین کنترلی کمتر باشد و لنزی خریداری شود که شرکت سازنده آن مشخص نیست که همه این‌ها آسیب‌های خاص داشته‌باشد.
به همین خاطر باید شرکت‌های معروف سازنده لنز را بشناسید و درصورتی که قصد خرید لنز رنگی را دارید حتما از مارک‌های معتبر بخرید، علاوه بر این‌ها روی بسته‌بندی هر لنزی مشخصاتی نوشته شده که اگر فرد بتواند آن‌ها را بخواند می‌تواند کمک‌کننده باشد.
